An béal beo: Anailís chomparáideach ar Ghaeilge Chúige Chonnacht agus Gàidhlig Innse Gall
Mackinnon, Máirín
Mackinnon, Máirín
Repository DOI
Publication Date
2024-09-30
Type
master thesis
Downloads
Citation
Abstract
Tá roinnt mhaith foclóirí, cnuasach abairtí agus bailiúchán saibhris teanga curtha i gcló i nGaeilge na hÉireann agus i nGàidhlig na hAlban araon, ach go dtí seo is fíorbheagán anailís chomparáideach atá déanta orthu. Sa tráchtas seo, déantar anailís chomparáideach ar an nGaeilge agus ar an nGàidhlig, bunaithe ar an gcnuasach foclóireachta sa leabhar An Béal Beo, leis an Ollamh Tomás Ó Máille. Cinneadh an téarma ‘Gàidhlig’ a úsáid in ionad ‘Gaeilge na hAlban’ de ghrá na simplíochta. Cinneadh mionanailís a dhéanamh ar Ghaeilge Chonnacht agus ar Ghàidhlig Innse Gall den chuid is mó, agus roghnaíodh cheithre chaibidil as An Béal Beo le taighde comparáideach a dhéanamh orthu. Aimsíodh focail agus frásaí i nGàidhlig a bhfuil an bhrí agus úsáid chéanna leo leis na leaganacha Gaeilge. Rinneadh rangú ar bhríonna na bhfocal agus na bhfrásaí Gaeilge agus Gàidhlig; agus leagadh amach córas rangaithe agus crostagartha, atá nasctha le caibidlí an tráchtais.
Déantar cur síos ar na ceangail stairiúla agus teangeolaíochta idir an dá thír, agus scrúdaítear na cosúlachtaí, agus na héagosúlachtaí, idir an Ghaeilge agus an Ghàidhlig. Ní hionann an dá theanga go díreach, ach tá cosúlachtaí suntasacha idir na focail agus na frásaí a úsáidtear sa nGaeilge agus sa nGàidhlig faoi réimsí ar leith den saol – an fharraige, an aimsir agus na séasúir, féilte agus na bealaí ina ndéanadh an dá phobal céiliúradh orthu, ainmhithe agus an obair a bhain leo. Trí anailís chomparáideach a dhéanamh ar na focail agus ar na frásaí ón dá theanga, léirítear anseo na bealaí ina bhfuil siad cosúil le chéile agus pléitear na cuinsí a bhaineann leis na cosúlachtaí, agus i gcásanna áirithe, na héagosúlachtaí teanga.
Toisc nach bhfuil mórán taighde den chineál seo déanta cheana ar an nGaeilge agus ar an nGàidhlig, bhí dúshláin ag baint leis an obair seo i dtaca le modheolaíocht ábhartha. Is taighde foclóireachta den mhórchuid é seo, ach tagann an anailís ar chosúlachtaí agus éagosúlachtaí na bhfocal agus frásaí faoi réimse na eitnetheangeolaíochta mar gheall ar na nascanna idir teanga agus cultúr a léiríodh go soiléir san anailís.
Is staidear focloireachta atá i gceist leis an taighde seo, ag tarraingt ar cur chuige foclóireachta. Tá an córas rangaithe mar chuid lárnach den mhodheolaíocht sin, maraon leis an struchtúr a bhaineann le hanailís a dhéanamh ar na focail agus ar na frásaí. Tugann an mhodheolaíocht atá forbartha agus pléite sa tráchtas bunús do thuilleadh taighde a dhéanamh sa réimse seo.
Funder
Publisher
University of Galway
Publisher DOI
Rights
Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International