Ó phinn na mbaniriseoirí in Déirdre: Iris na mBan
Whelan, Katie
Whelan, Katie
Repository DOI
Publication Date
2024
Keywords
Type
journal article
Downloads
Citation
Whelan, Katie. (2024). Ó phinn na mbaniriseoirí in Déirdre: Iris na mBan. Léann Teanga: An Reiviú.
Abstract
Tá an t-alt seo fréamhaithe i dtaighde dochtúireachta ar iriseoireacht na Gaeilge agus ar mhná na hÉireann sa tréimhse iar-athbheochana Gaeilge, idir bunú Shaorstát Éireann, 1922 agus tús chraoladh Raidió Éireann, 1962. Sa togra leathan, leagtar béim san obair seo ar phíosaí atá scríofa ag mná, do mhná agus faoi mhná, idir shaothair iriseoireachta agus litríochta. Déantar iniúchadh ar ábhar pinn na mban agus iad ag tagairt d’imeachtaí móra sóisialta, eacnamaíochta agus polaitiúla na tréimhse, chomh maith le topaicí laethúla, le léargas a fháil ar ghuth na mban sna meáin chlóite ag an am. Is cás-staidéar amháin í Déirdre: Iris na mBan (Déirdre as seo amach) ón taighde sin agus is ar an bhfoilseachán sin a bheidh ábhar an ailt seo bunaithe.
Cé go raibh scríbhneoirí fireanna ann a chuir peann le pár ar bhonn rialta do Déirdre, is iad ailt shuntasacha na mbaniriseoirí agus fógraí na hirise a díríodh ar an tomhaltóir baineann a bheidh faoi chaibidil anseo. Féachfar ar stair agus ar chur chuige na hirise féin; ansin déanfar anailís ar ábhar na n-alt agus na bhfógraí agus bunaithe ar an iniúchadh seo taispeánfar ionchur Déirdre i bhforbairt ghuth na mban in iriseoireacht na Gaeilge sna 1950í, tús shaolré na hirise. Déanfar an anailís seo i gcomhthéacs tar éis John Horgan go n-éiríonn leis na meáin athruithe sóisialta agus polaitíochta a chur i bhfeidhm, mar aon le scáthántacht a dhéanamh ar na hathruithe céanna (Horgan, 2001: 2). Tabharfaidh an t-alt seo na saothair seo ó pheann baniriseora chun solais. Is minic a bhíodh aoi-scríbhneoirí a scríobh don iris agus i measc bhaniriseoirí rialta Déirdre bhí Siobhán Nic Chionnaith, Máire Ní Chinnéide, Síle Ní hAoileáin agus Cáit Ní Mhathúna, gan ach a bheagán a lua. Is í ceist lárnach an ailt seo, agus an taighde dochtúireachta i gcoitinne, ná an ndearna na meáin Ghaeilge, Déirdre: Iris na mBan go háirithe, scáthánú ar thuairimí agus réamhchlaontaí an phobail i dtaca le ról na mban, nó an raibh an iris freagrach as teacht chun cinn dearfach na mban i sochaí Éire na hiar-athbheochana?
Funder
Publisher
Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge, Ollscoil na Gaillimhe
Publisher DOI
Rights
Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International